Polska Izba Biegłych Rewidentów

© PIBR – wszelkie prawa zastrzeżone
godz. 13:37, 27.04.2024 r.

Pytania i odpowiedzi do ustawy

Pytania dotyczące interpretacji przepisów ustawy z 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich i nadzorze publicznym.

Używane skróty:

  • ustawa - ustawa z dnia 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (poz. 1089)
  • rozporządzenie - rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 537/2014 w sprawie szczegółowych wymogów dotyczących ustawowych badań sprawozdań finansowych jednostek interesu publicznego, uchylające decyzję Komisji 2005/909/WE
  • PIBR - Polska Izba Biegłych Rewidentów
  • KRBR - Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
  • KNA - Komisja Nadzoru Audytowego
  • KE - Komisja Egzaminacyjna
  • rejestr - rejestr biegłych rewidentów
  • lista - lista firm audytorskich
  • JZP - jednostki zainteresowania publicznego, o których mowa w art. 2 pkt 9 ustawy
  • ODZ - obligatoryjne doskonalenie zawodowe

Organizacja firmy audytorskiej

Czy firma audytorska, której dotychczasowy zakres działalności obejmował wszystkie usługi wymienione w art. 48 ustawy uchylonej, a która chciałaby wykonywać wszystkie usługi, o których mowa w art. 47 nowej ustawy powinna zmienić umowę spółki i wpis do KRS etc.?

Nie ma takiej potrzeby. Zakres działalności firmy audytorskiej określony w art. 48 uchylonej ustawy został w rzeczywistości rozszerzony o „usługi doradztwa lub zarządzania wymagających wiedzy z zakresu prawa podatkowego oraz organizacji i funkcjonowania przedsiębiorstw” oraz „świadczenie usług pokrewnych”. Pomimo tej zmiany klasyfikacja PKD dla katalogu działalności opartego na art. 48 uchylonej ustawy jest równoważna dla katalogu działalności opartego na art. 47 nowej ustawy.

Dodatkowo należy wskazać, że uzyskiwanie pożytków z posiadanego majątku wiązać należy z przychodami osiągniętymi z tytułu sprzedaży zużytych lub zbędnych środków trwałych, najmu niewykorzystywanych powierzchni biurowych, lokowania nadwyżek środków pieniężnych na lokatach bankowych etc. Tego typu działalność jest komplementarna do działalności podstawowej i nie podlega klasyfikacji PKD.

Do kiedy najpóźniej firma audytorska powinna wdrożyć wymogi ustawowe dotyczące systemu wewnętrznej kontroli jakości?

Zgodnie z art. 298 firma audytorska ma 4 miesiące od dnia wejścia w życie ustawy, aby dostosować swoją działalność do jej wymogów. Ustawa weszła w życie z dniem 21.06.2017 r., zatem firma audytorska powinna wdrożyć  wymogi wynikające z ustawy a dotyczące systemu kontroli jakości najpóźniej do dnia 21.10.2017r.

Jakie usługi świadczone przez firmę audytorską powinien obejmować system kontroli jakości, o którym mowa w art. 50 ust. 1 ustawy?

System wewnętrznej kontroli jakości powinien być ustanowiony zgodnie z krajowym standardem kontroli jakości i obejmować usługi atestacyjne zastrzeżone dla biegłego rewidenta (czynności rewizji finansowej), pozostałe usługi atestacyjne oraz usługi pokrewne. Zwracamy uwagę, że krajowy standard kontroli jakości w całości oparty jest na MSKJ 1.

Czy istnieje spójność pomiędzy  coroczną ocenę systemu wewnętrznej kontroli jakości, o której mowa w art. 50 ust. 3 ustawy oraz procesem nadzorowania systemu kontroli jakości o których mowa w MSKJ 1 par. 48?

Tak. Zgodnie z ustawą celem corocznej oceny systemu wewnętrznej kontroli jakości jest możliwość przedstawienia propozycji rozwiązań poprawiających adekwatności i skuteczności tego systemu. Zgodnie z MSKJ 1 w ramach systemu wewnętrznej kontroli jakości firma audytorska ustanawia proces nadzorowania niezbędny do oceny czy zasady i procedury ustanowione w ramach systemu kontroli jakości są przydatne, adekwatne, działają skutecznie i są przestrzegane w praktyce. Elementem tego procesu jest również wskazywanie rozwiązań naprawczych, jeśli są konieczne.   

Ustawa wprowadza dodatkowy obowiązek przechowywania dokumentacji z corocznej oceny przez co najmniej pięć lat.

Czy art. 64 ustawy, określający wymogi systemu kontroli jakości w firmie audytorskiej, dotyczy wyłącznie badań?

Tak. Art. 64 ustawy wskazuje zakresy polityk i procedur, jakie firma audytorska zobowiązana jest wprowadzić w wewnętrznym systemie kontroli jakości wyłącznie w odniesieniu do badań. 

Należy jednak pamiętać, że wymogi te spójne są z MSKJ 1, a przez to w dużej części mogą mieć zastosowanie nie tylko do badania, które jest szczególnego rodzaju usługą atestacyjną, ale również do innych usług atestacyjnych (zastrzeżonych i niezastrzeżonych dla biegłych rewidentów) i usług pokrewnych wykonywanych zgodnie z krajowymi standardami wykonywania zawodu.

Czy art. 64 ust. 1 pkt 1 ustawy, dotyczący organizacji firmy audytorskiej w odniesieniu do badań, jest spójny z wymaganiami MSKJ 1?

Tak. Wymogi art. 64 ust. 1 pkt 1 ustawy spójne są z postanowieniami MSKJ 1. Zarówno przepis ustawy, jak i MSKJ 1 zobowiązują firmę audytorską do ustanowienia takich polityk i procedur, które zapewnią, że:

  • niezależność i obiektywizm biegłego rewidenta przeprowadzającego badanie nie będą zagrożone (patrz MSKJ 1.20-25),
  • pracownicy i inne osoby, które biorą bezpośredni udział w czynnościach badania posiadają odpowiednią wiedzę i doświadczenie aby wykonywane przez nich zlecenie badania było zgodne z ze standardami badania, wymogami ustawowymi w zakresie niezależności, rotacji i kluczowego biegłego rewidenta (patrz MSKJ 1.29-31) oraz
  • zlecanie niektórych czynności badania w ramach umowy, o której mowa w art. 48 ust. 2 ustawy nie wpływało negatywnie na jakość wewnętrznego systemu kontroli jakości (patrz MSKJ 1.32) oraz nie ograniczało możliwości sprawowania wykonywania uprawnień nadzorczych przez KNA oraz organy PIBR.

Czy art. 64 ust. 1 pkt 2 ustawy, dotyczący organizacji firmy audytorskiej w zakresie badania, jest spójny z wymaganiami MSKJ 1 w odniesieniu do zleceń badań?

Tak. Wymogi art. 64 ust. 1 pkt 2 ustawy są spójne z postanowieniami MSKJ 1. Zarówno przepis ustawy jak i MSKJ 1 zobowiązują firmę audytorską do ustanowienia polityk i procedur przeprowadzania:

  • badań (MSKJ 1.32 lit. a)
  • szkoleń pracowników (MSKJ 1.29)
  • nadzorowania i oceniania działań pracowników MSKJ 1.32 lit. b-c) oraz tworzenia akt badań (MSKJ 1.45)

Czy art. 64 ust. 1 pkt 3 ustawy, dotyczący organizacji firmy audytorskiej w zakresie badania, jest spójny z wymaganiami MSKJ 1 w odniesieniu do zleceń badań?

Tak. Wymogi art. 64 ust. 1 pkt 3 ustawy są spójne z postanowieniami MSKJ 1. Zarówno przepis ustawy, jak i MSKJ 1 zobowiązują firmę audytorską do ustanowienia rozwiązań (polityki i procedury):

  • zapobiegających, wykrywających, eliminujących, zarządzających zagrożeniami dla niezależności firmy audytorskiej i biegłych rewidentów działających w ich imieniu przed przyjęciem nowego lub kontynowaniem dotychczasowego zlecenia badania (MSKJ 1.21-25) oraz
  • dotyczące dokumentowania i postępowania w przypadku pojawienia się takich incydentów, które mogą mieć poważne skutki dla rzetelności czynności podejmowanych przez  firmę audytorską w zakresie badania (MSKJ1.23,28,43-44,55-56).

Czy art. 64 ust. 1 pkt 4 ustawy, dotyczący organizacji firmy audytorskiej w zakresie badania, jest spójny z wymaganiami MSKJ 1 w odniesieniu do zleceń badań?

Tak. Wymogi art. 64 ust. 1 pkt 4 ustawy są spójne z postanowieniami MSKJ 1. Zarówno przepis ustawy, jak i MSKJ 1 zobowiązują firmę audytorską do ustanowienia polityk, procedur:

  • w zakresie kontroli i zabezpieczeń systemów przetwarzania danych (MSKJ 1.46),
  • zapewniających przestrzeganie decyzji i procedur na wszystkich poziomach organizacyjnych firmy audytorskiej.

Czy art. 64 ust. 1 pkt 6 ustawy, dotyczący organizacji firmy audytorskiej w zakresie badania, jest spójny z wymaganiami MSKJ 1 w odniesieniu do zleceń badań?

Tak. Wymogi art. 64 ust. 1 pkt 6 ustawy mieszczą się w postanowieniach MSKJ 1. Zarówno przepis ustawy, jak i MSKJ 1 zobowiązują firmę audytorską do ustanowienia polityk procedur:

  • zapewniających przestrzeganie obowiązujących zasad dotyczących rotacji kluczowego biegłego rewidenta oraz najwyższego rangą personelu (MSKJ 1.25, zasady rotacji określone w kodeksie etyki IFAC/IESBA),
  • określających tryb rozwiązywania sporów między kluczowym biegłym rewidentem oraz kontrolerem jakości wykonania badania (MSKJ 1.43).

W jaki sposób firma audytorska ocenia i dokumentuje na etapie przyjęcia nowego lub kontynuacji dotychczasowego zlecenia badania uczciwość członków organu nadzorczego, administrującego i zarządzającego jednostki zgodnie z art.6 rozporządzenia?


Ani rozporządzenie ani ustawa nie podają żadnych wytycznych dotyczących oceny i udokumentowania uczciwości tych organów na etapie przyjęcia nowego lub kontynuacji dotychczasowego zlecenia. W związku z tym właściwym do zastosowania jest tutaj MSKJ 1.26, który wymaga od firmy audytorskiej ustalenia zasad i procedur, które na etapie akceptacji i kontynuacji współpracy z klientem dostarczą wystarczającej pewności, że firma audytorska przyjmie zlecenie tylko wtedy, gdy rozważyła uczciwość klienta i nie posiada informacji, które kazałyby jej sądzić, że klient jest nieuczciwy. MSKJ 1.A19-A20 podają przykładowe czynniki, jakie firma audytorska może rozważać w związku z oceną uczciwości klienta. Zgodnie z MSKJ 1.57 firma audytorska określa zasady i procedury dokumentacji systemu kontroli jakości zapewniające uzyskanie dowodów na działanie każdego z jego elementów, w tym dotyczących rozważań (oceny) na temat uczciwości klienta.
Ponadto Kodeks etyki w części poświęconej podjęciu współpracy z klientem(210.1-2) także określa wymogi w tym zakresie.

Czy możliwe jest podpisanie przez firmę audytorską umowy cywilno-prawnej o przeprowadzenie całego badania z biegłym rewidentem, który jednocześnie prowadzi biuro rachunkowe w formie działalności gospodarczej nie będącej jednocześnie firmą audytorską a także wyznaczenie tego biegłego rewidenta jako kluczowego biegłego rewidenta?

Tak. Art.48 ust.2 wprowadza ograniczenia we współpracy pomiędzy firmami audytorskimi jedynie w obszarze badań (ustawowych i dobrowolnych). Jeżeli biegły rewident prowadzi działalność gospodarczą, która nie została wpisana na listę, o której mowa w art.57 ust.1 to może on podpisać odrębną umowę cywilno-prawną z firmą audytorską o wykonanie na jej rzecz i w jej imieniu badania. W związku z tym umowa taka, zgodnie z art.48 ust.2, nie będzie miała charakteru umowy o podwykonawstwo. Wykonanie takiego badania nie będzie jednak wchodziło w zakres działalności biura rachunkowego. Należy pamiętać o stosowaniu art.49

Czy możliwe jest podpisanie przez firmę audytorską umowy cywilno-prawnej o wykonanie czynności rewizji finansowej innych niż badanie z biegłym rewidentem, który jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą w formie własnej firmy audytorskiej?


Tak. Art.48 ust.2 wprowadza ograniczenia we współpracy pomiędzy firmami audytorskimi jedynie w obszarze badań (ustawowych i dobrowolnych).

Przykład. Firma audytorska może zlecić biegłemu rewidentowi prowadzącemu inną firmę audytorską wykonanie pod jej nadzorem wszystkich czynności związanych z badaniem rachunkowości oraz działalności spółki (art.223 ksh).

Czy możliwe jest podpisanie przez firmę audytorską umowy cywilno-prawnej o przeprowadzenie niektórych czynności badania z biegłym rewidentem, który jednocześnie prowadzi biuro rachunkowe w formie działalności gospodarczej nie będącej jednocześnie firmą audytorskiej?


Tak. Art.48 ust.2 wprowadza ograniczenia we współpracy pomiędzy firmami audytorskimi jedynie w obszarze badań (ustawowych i dobrowolnych). Jeżeli podmiot nie będący firmą audytorską zamierza wykonać na rzecz firmy audytorskiej jakiekolwiek czynności związane z przeprowadzeniem przez nią badania to art.48 ust.2 nie wprowadza tutaj ograniczeń.

Przykład. Firma audytorska może zatrudnić biegłego rewidenta do wykonania pod nadzorem oraz zgodnie z zatwierdzonym przez kluczowego biegłego rewidenta planem badania szczegółowe w obszarze przychodów i kosztów operacyjnych.

Czy dokumentację klienta, o której mowa w art.67. ust.3 należy tworzyć dla klientów, dla których wykonywane są wyłącznie usługi niebędące badaniem?


Tak. Wymóg tworzenia dokumentacji klienta, o której mowa w art. 67 ust. 3 dotyczy wszystkich klientów, a nie tylko tych, którym świadczy się usługę badania.
Ustawa określa wymogi dotyczące zakresu tej dokumentacji. Firma audytorska powinna opracować politykę dotyczącą pozyskiwania niezbędnych informacji i formy w jakiej te informację będą przetwarzane, aby zapewnić zgodność z wymogami ustawy, w tym dotyczącymi niezależności.

Czy ustawa wydłużyła termin na dostosowanie systemów kontroli jakości firm audytorskich do wymogów MSKJ 1?

Nie, w związku z wejściem w życie nowej ustawy nie został wydłużony termin na dostosowanie systemów kontroli jakości firm audytorskich do wymogów MSKJ 1. Firmy audytorskie wykonujące badania lub przeglądy sprawozdań JZP, zobowiązane były do dostosowania swojego systemu kontroli jakości do wymogów MSKJ 1 do dnia 1 stycznia 2016 r., pozostałe firmy audytorskie do dnia 1 stycznia 2017 r.

Jakie kody PKD dla działalności firm audytorskich?

Poniżej wskazuje się poszczególne przedmioty działalności firm audytorskich z przypisanymi właściwymi kodami Polskiej Klasyfikacji Działalności:
  • wykonywanie czynności rewizji finansowej (69.20.Z);
  • usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych i podatkowych (69.20.Z);
  • doradztwo podatkowe (69.20.Z);
  • prowadzenie postępowania upadłościowego lub likwidacyjnego (70.22.Z);
  • działalność wydawnicza lub szkoleniowa w zakresie rachunkowości, rewizji finansowej i podatków (58.11.Z; 58.14.Z; 58.19.Z; 85.59.B);
  • wykonywanie ekspertyz lub sporządzanie opinii ekonomiczno-finansowych (74.90.Z);
  • świadczenie usług doradztwa lub zarządzania, wymagających posiadania wiedzy z zakresu rachunkowości, rewizji finansowej, prawa podatkowego oraz organizacji i funkcjonowania przedsiębiorstw (70.22.Z; 69.20.Z);
  • świadczenie usług atestacyjnych innych niż czynności rewizji finansowej, niezastrzeżonych do wykonywania przez biegłych rewidentów (70.22.Z);
  • świadczenie usług pokrewnych (69.20.Z);
  • świadczenie innych usług zastrzeżonych w odrębnych przepisach do wykonywania przez biegłych rewidentów (69.20.Z; 74.90.Z; 70.22.Z).
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (Dz. U. poz. 1089 z późn. zm.).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) (Dz. U. Nr 251, poz. 1885 z późn. zm.).

Organizacja procesu badania

Co to jest pierwsza umowa o badanie, o której mowa w art. 66 ust. 5 ustawy o rachunkowości i na jaki minimalny okres powinna zostać zawarta?

Pierwsza umowa o badanie sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy jest umową, którą poprzedza brak współpracy firmy audytorskiej z klientem w zakresie badania sprawozdania finansowego za rok poprzedni. Zgodnie z art. 284 ust.1 ustawy, przepisy określające minimalny dwuletni okres dla pierwszej umowy o badanie sprawozdania finansowego dotyczą badania sprawozdań finansowych za lata obrotowe rozpoczynające się po 16.06.2016 roku.

Przykładowo, jeżeli firma audytorska jest nowym audytorem spółki przy badaniu sprawozdania finansowego za 2017 rok, to umowa o badanie powinna obejmować badania sprawozdania finansowego co najmniej za 2017 rok oraz 2018 rok. 

Na jaki minimalny okres powinna zostać podpisana umowa o kolejne badanie?

Jeżeli pierwsza umowa o badanie jest umową dotyczącą sprawozdań finansowych za lata obrotowe rozpoczynające się po 16.06.2016 roku, to każde przedłużenie takiej umowy powinno być co najmniej dwuletnie. Przykład: pierwsza umowa obejmowała badanie sprawozdań finansowych za lata 2017-2018. Przedłużenie pierwszej umowy powinno obejmować okres co najmniej 2019-2020.

Jeżeli pierwsza umowa o badanie dotyczyła sprawozdań finansowych za lata obrotowe rozpoczynające się przed 16.06.2016 roku, to każde przedłużenie takiej umowy może obejmować jeden rok lub więcej lat. Przykład: pierwsza umowa obejmowała badanie sprawozdania finansowego za rok 2013. Jednostka badana kontynuowała współpracę z firmą audytorską w latach 2014-2016. Jeżeli jednostka zamierza dalej kontynuować tę współpracę, to może przedłużyć pierwszą umowę na okres 2017 roku lub więcej lat.

Spółka zawarła z firmą audytorską umowę na badanie sprawozdania finansowego za rok 2017 w miesiącu maju 2017 r. Zrobiła to w oparciu o uchwałę walnego zgromadzenia wspólników z maja 2017 r. Jest to druga umowa o badanie, ponieważ ta sama firma audytorska badała spółkę za 2016 rok.

Nie ma potrzeby ponownego zwoływania zgromadzenia wspólników oraz dokonywania zmian w umowie o badanie. Umowa o badanie za 2017 rok jest kolejną (drugą) umową, która przedłuża okres współpracy w zakresie badania nawiązany pierwszą umową o badanie, zawartą w czasie obowiązywania ustawy uchylonej. W związku z tym nie mają zastosowania przepisy nowej ustawy, dotyczące minimalnego dwuletniego okresu dla umowy kolejnej (drugiej).

W lipcu 2017 r. spółka zawarła z firmą audytorską umowę o badanie sprawozdania finansowego za okres od 1 października 2016 r. do 30 września 2017 r. w oparciu o uchwałę walnego zgromadzenia wspólników z maja 2017 r. Jest to druga umowa o badanie, ponieważ firma audytorska badała spółkę za poprzedni rok obrotowy.

Nie ma potrzeby dokonywania zmian w umowie o badanie. Nie ma również konieczności ponownego zwoływania walnego zgromadzenia wspólników. Umowa o badanie za okres od 1 października 2016 r. do 30 września 2017 r. jest kolejną (drugą) umową, która przedłuża okres współpracy w zakresie badania nawiązany pierwszą umową o badanie, zawartą w czasie obowiązywania ustawy uchylonej. W związku z tym nie mają zastosowania przepisy nowej ustawy, dotyczące minimalnego dwuletniego okresu dla umowy kolejnej (drugiej).

Czy zgodnie z art. 48 ustawy firma audytorska wybrana do przeprowadzenia badania może zlecić innej firmie audytorskiej prowadzonej w formie działalności gospodarczej przez biegłego rewidenta wykonanie czynności kluczowego biegłego rewidenta?

Tak. Firma audytorska może przyjąć zlecenie wykonania „niektórych czynności badania” od innej firmy audytorskiej, pod warunkiem przestrzegania przepisów, o których mowa w art. 48 i art. 49 ustawy, dotyczących podwykonawców. W takim przypadku bowiem firma audytorska przyjmująca zlecenie wykonania „niektórych czynności badania” staje się „podwykonawcą”.  W przypadku czynności kluczowego biegłego rewidenta „niektóre czynności badania” mogą obejmować odpowiedzialność za opracowanie i zatwierdzenie strategii oraz planu badania, sprawowanie nadzoru nad przebiegiem badania i czynnościami wykonywanymi przez członków zespołu audytorskiego, sformułowanie końcowych wniosków z badania, podpisanie sprawozdania z badania etc.

Jaki zakres prac określonych jako „niektóre czynności badania” może być zlecany podwykonawcy?

Ustawa nie podaje definicji zakresu „niektórych czynności badania”. Dopóki zatem firma audytorska będąca podwykonawcą w rozumieniu art. 48 ust. 2 ustawy nie wykonuje „wszystkich czynności badania” w ramach zlecenia badania, to wykonuje „niektóre czynności badania”. Poniżej podano dwa z  wielu możliwych przykładów zakresu „niektórych czynności badania”.

„Podwykonawca” realizuje plan badania ustalony przez kluczowego biegłego rewidenta pochodzącego z firmy audytorskiej, która została wybrana do badania.
„Podwykonawca” wykonuje czynności właściwe dla kluczowego biegłego rewidenta i kieruje zespołem wykonującym badanie, w skład którego wchodzą osoby zatrudnione przez firmą audytorską, która została wybrana do badania.

Czy przepis art. 48 ust. 2 ustawy dotyczy sytuacji, kiedy firma audytorska korzysta z usług centrum usług wspólnych lub firmy audytorskiej z kraju trzeciego do wykonania niektórych czynności badania jednostkowego lub skonsolidowanego sprawozdania finansowego?

Przepis art. 48 ust. 2 ustawy nie dotyczy wymienionych sytuacji. Celem zapisów ust. 2 jest uniemożliwienie firmom audytorskim zlecania innym firmom audytorskim wykonania „wszystkich czynności badania”.

Ważne jest również podkreślenie, iż centrum usług wspólnych jest jednostką gospodarczą niebędącą firmą audytorską.

Zgodnie z art.66 ust. 3 kluczowy biegły rewident bierze „czynny udział” w przeprowadzaniu badania. Jakie kryteria należy zastosować do oceny spełnienia tego wymogu?


Ani rozporządzenie ani ustawa nie podają żadnych kryteriów „czynnego udziału” w przeprowadzeniu badania. Zakres zaangażowania kluczowego biegłego rewidenta w proces badania został przede wszystkim opisany w MSB 220. W oparciu o wymogi tego standardu do zadań kluczowego biegłego rewidenta należy „czynne” wykonywanie, w szczególności w następujących czynności:
Formułowanie wniosku w sprawie przestrzegania wymogów niezależności mających zastosowanie do tego badania (MSB 220.11)
Upewnienie się, że w odniesieniu do akceptacji i kontynuacji zlecenia badania firma audytorska zastosowała odpowiednie procedury i wnioski z nich wyciągnięte są właściwe (MSB 220.12)
Upewnienie się, że zespół wykonujący badanie posiada łączenie odpowiednie kompetencje i umiejętności (MSB 220.14)
Nadzorowanie, kierowanie i przeprowadzenie badania (MSB 220.15), które polegać powinno na:
• Wytyczeniu kierunku badania (MSB 220.15 (a)),
• Uczestniczeniu w planowaniu badania, w tym w zaplanowaniu i dyskusji między członkami zespołu wykonującego badanie (MSB 300.5),
• Kierowanie i nadzór nad zespołem wykonującym badanie (MSB 220.A13, A15),
• Śledzeniu postępów realizacji zlecenia badania (MSB 220.A15),
• Zapewnieniu wykonania przeglądów zgodnie z zasadami i procedurami firmy dotyczącymi przeglądu (MSB 220.16),
• Przeprowadzeniu przeglądów dokumentacji z badania oraz dyskusji w gronie zespołu wykonującego badanie (MSB 220.17 w zw. z 220.A18); ocena znaczących spraw, wyciągniętych wniosków, ocena dowodów badania i realizacji celów zastosowanych procedur,
• Przeprowadzeniu konsultacji, tam gdzie ma to zastosowanie (MSB 220.18),
• Współpraca z osobą przeprowadzającą kontrolę jakości zlecenia, tam gdzie ma to zastosowanie (MSB 220.19-20),
• Sporządzenie odpowiedniego sprawozdania z badania (MSB 220.15).

Zgodnie z art.66 ust. 4 kluczowy biegły rewident oraz firma audytorska przeznaczają wystarczającą ilość czasu i odpowiednie zasoby w celu właściwej realizacji badania. Jakie kryteria należy zastosować do oceny spełnienia tego wymogu?


Ani rozporządzenie ani ustawa nie podają żadnych kryteriów oceny „ilości czasu i odpowiednich zasobów”. MSKJ 1 oraz MSB 220 określają zasady postępowania firmy audytorskiej oraz kluczowego biegłego rewidenta dla zapewnienia wyznaczenia na potrzeby danego zlecenia badania odpowiednich zasobów (ludzkie, organizacyjne, finansowe, czasowe). Firma audytorska w szczególności wdraża odpowiednie zasady i polityki kontroli jakości w obszarach przyjęcia zlecenia badania oraz doboru zespołu wykonującego badanie. Kluczowy biegły rewident w szczególności upewnia się, że zespół wykonujący badanie posiada łączenie odpowiednie kompetencje i umiejętności i firma audytorska zapewnia pozostałe zasoby (organizacyjne, finansowe, techniczne, czasowe) do prawidłowego wykonania badania, a także czynnie uczestniczy w badaniu.

Kto powinien podpisać sprawozdanie z badania?


Sprawozdanie z badania, zgodnie z art.83 ust. 3 pkt 18, podpisuje biegły rewident. Zazwyczaj będzie to biegły rewident wyznaczony przez firmę audytorską jako w głównym stopniu odpowiedzialny za przeprowadzenie danego badania (o którym mowa w art. 66 ust. 1 ustawy). W przypadku podpisania sprawozdania z badania przez innego biegłego rewidenta staje się on również kluczowym biegłym rewidentem z mocy ustawy, gdyż ustawa stanowi, że kluczowym biegłym rewidentem jest:
a) w przypadku badania sprawozdania finansowego – biegły rewident wyznaczony przez firmę audytorską jako w głównym stopniu odpowiedzialny za przeprowadzenie danego badania w imieniu firmy audytorskiej lub
b) w przypadku badania skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy kapitałowej – biegły rewident wyznaczony przez firmę audytorską jako w głównym stopniu odpowiedzialnego za przeprowadzenie badania skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy kapitałowej w imieniu firmy audytorskiej na poziomie jednostki dominującej danej grupy kapitałowej oraz biegły rewident wyznaczony jako w głównym stopniu odpowiedzialnego za przeprowadzenie badania skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy kapitałowej na poziomie istotnych jednostek zależnych objętych skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym danej grupy kapitałowej, lub
c) biegły rewident podpisujący sprawozdanie z badania.

Zgodnie z wymogami art. 67 ust. 4 pkt 2 ustawy właściwym miejscem do zamieszczenia przez firmę audytorską informacji o kluczowym biegłym rewidencie są akta badania, w których firma audytorska wskazuje imiona i nazwiska kluczowych biegłych rewidentów wraz z imieniem i nazwiskiem kluczowego biegłego rewidenta podpisującego sprawozdanie z badania, a nie zaś samo sprawozdanie z badania.

Kto może podpisać sprawozdanie z badania poza kluczowym biegłym rewidentem?


Na sprawozdaniu z badania można umieścić dodatkowo podpis osoby, która reprezentuje firmę audytorską. Może nią być osoba z uprawnieniami biegłego rewidenta lub bez tych uprawnień. Fakt samego złożenia podpisu na sprawozdaniu z badania przez biegłego rewidenta reprezentującego firmę audytorską nie czyni go kluczowym biegłym rewidentem, o ile przy podpisie nie posłuży się tytułem biegłego rewidenta.

Czy w przypadku odmowy wydania opinii w sprawozdaniu z badania zamieszcza się inne opinie, stwierdzenia, oświadczenia lub informacje wymagane przez postanowienia art. 83 ustawy?


Tak. W przypadku odmowy wydania opinii o sprawozdaniu finansowym w sprawozdaniu z badania powinny znaleźć się inne opinie, stwierdzenia, oświadczenia lub informacje wymagane przez postanowienia art. 83 ustawy o biegłych rewidentach oraz, jeżeli klient jest jednostką zainteresowania publicznego, przez art. 10 rozporządzenia 537/2014, z uwzględnieniem ewentualnych odpowiednich zmian standardowych zapisów w tym zakresie.

Czy sporządzając sprawozdanie z badania należy wskazać najnowszy adres publikacyjny ustawy o rachunkowości?


Tak. Sporządzając sprawozdanie z badania biegły rewident powinien powołać się na najnowszy adres publikacyjny ustawy o rachunkowości, aktualny na dzień podpisania sprawozdania.

Czy w sprawozdaniu z badania biegły rewident wypowiada się wyłącznie na temat sprawozdania z działalności, o którym jest mowa w art. 49 ustawy o rachunkowości?

Nie. Do rocznego sprawozdania finansowego dołącza się sprawozdanie z działalności jednostki, jeżeli obowiązek jego sporządzania wynika z ustawy o rachunkowości lub odrębnych przepisów (art. 45 ust. 4 ustawy o rachunkowości).

Z uwagi na fakt, iż ustawa o biegłych rewidentach nie zawęża obowiązków informacyjnych dotyczących  sprawozdania z badania tylko i wyłącznie do sprawozdania z działalności, o którym jest mowa w art. 49 ustawy o rachunkowości, przepis art. 83 ust. 3 pkt 10 i 11 ustawy o biegłych rewidentach ma szersze zastosowanie i obejmuje każde sprawozdanie z działalności, którego obowiązek sporządzenia wynika z przepisów prawa.

Czy inne elementy, które biegły rewident uzna za koniecznie do zamieszczenia w sprawozdaniu z badania (art. 83 ust. 3 pkt 17) obejmują tylko dodatkową komunikację zgodnie z wymogami KSB 706 lub odpowiednio KSB 706 (zmienionego)?

NIE. Zapis zawarty w art. 83 ust. 3 pkt 17 ustawy nie dotyczy tylko dodatkowej komunikacji zgodnie z wymogami KSB 706 lub odpowiednio KSB 706 (zmienionego). Zakres zastosowania tego przepisu jest szerszy i może odnosić się do komunikacji innych informacji lub spraw, które nie zostały uwzględnione w ww. standardach. Przepisy ustawy nie precyzują, jakie informacje mogą być przedmiotem tego punktu sprawozdania z badania. Treść punktu 17 obejmuje wszystko to, co nie zostało ujęte w punktach 1-16, a co biegły rewident uzna za konieczne do zamieszczenia w sprawozdaniu z badania biorąc pod uwagę przepisy prawa i standardy badania.

Rotacja

Czy spółka, która w lipcu 2017 roku podpisała pierwszą umowę o badanie JZP na okres 2 lat i przedłużyła ją następnie na kolejny okres 2 lat będzie mogła przedłużyć ją o kolejny 1 rok, tak aby maksymalny okres współpracy z firmą audytorską w zakresie badania nie przekroczył 5 lat? 

Nie. Minimalny okres trwania umowy o badanie nie może być krótszy niż 2 lata. Jeżeli spółka będąca JZP rozważa współpracę z firmą audytorską w okresie 5 lat to powinna zawierać umowy o badanie według następujących możliwych schematów:

  • umowa na okres 5 lat,
  • umowa na 2 lata i przedłużenie na 3 lata lub
  • umowa na 3 lata i przedłużenie na 2 lata.

Czy maksymalny 4-letni okres przerwy ma zastosowanie wyłącznie do sytuacji, w których firma audytorska realizowała nieprzerwanie zlecenia badania JZP przez okres 5 lat?

Tak. Minimalny okres przerwy określa art. 17 rozporządzenia 537/2014. Czteroletni okres przerwy ma zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do maksymalnego okresu nieprzerwanej współpracy z firmą audytorską. W przypadku Polski okres ten wynosi 5 lat. Jeśli zatem nieprzerwane zlecenie badania trwać będzie np. 3 lata, to przerwa 4 lat nie ma zastosowania.

Biegły rewident senior

Jestem biegłym rewidentem wpisanym do rejestru biegłych rewidentów i prowadzę działalność gospodarczą pod nazwą „Biuro księgowo-podatkowe biegłego rewidenta”, która nie jest firmą audytorską. Zamierzam nabyć uprawnienia „biegłego rewidenta seniora” na mocy art. 19 ustawy. Czy będę mogła kontynuować dotychczasową działalność pod nazwą „Biuro księgowo-podatkowe biegłego rewidenta seniora”?

Tak. Prawo posługiwania się tytułem biegłego rewidenta seniora jest dożywotnim prawem przypisanym osobie, która spełnia warunek określony w art. 19 ustawy. Ustawa nie ogranicza prawa korzystania tego tytułu w zależności od sposobu jego wykorzystywania. Nabycie uprawnień do tytułu biegłego rewidenta seniora wiąże się z utratą prawa do wykonywania czynności rewizji finansowych (usługi atestacyjne zastrzeżone dla biegłego rewidenta).

Czy biegły rewident, skreślony na wniosek w przeszłości, który osiągnął wiek emerytalny, może zostać biegłym rewidentem seniorem?


Tak - zgodnie z art. 19 ustawy biegły rewident, który osiągnął wiek emerytalny i na swój wniosek wystąpił z samorządu biegłych rewidentów, może posługiwać się tytułem "biegły rewident senior". Przepisy ustawy nie zastrzegają, że dotyczy to tylko biegłych rewidentów skreślonych pod rządami nowej ustawy.

Jaki formularz mają wypełniać biegli rewidenci, którzy w przeszłości osiągnęli wiek emerytalny i skreślili się na wniosek?


Biegły rewident powinien złożyć jedynie oświadczenie o osiągnięciu wieku emerytalnego, o którym mowa w art. 19 ustawy wraz z wnioskiem o wykreślenie z rejestru biegłych rewidentów. Pomocny w tym celu może być formularz dostępny na stronie PIBR (link).

Czy biegły rewident senior otrzyma legitymację?


Tak – trwają prace nad projektem legitymacji i w najbliższym czasie legitymacje zostaną przekazane wszystkim biegłym rewidentom seniorom.

Czy, poza legitymacją, będzie inny dokument potwierdzający uzyskanie statusu biegłego rewidenta seniora?


Zgodnie z ustawą uprawnienie do posługiwania się tytułem biegłego rewidenta seniora nie jest uwarunkowane żadnymi dodatkowymi uchwałami ani decyzjami KRBR..

Jak rozpatruje się sytuację, w której biegły rewident otrzymuje świadczenie emerytalne na podstawie ustawy innej niż ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. nie osiągnął ustawowego wieku emerytalnego?


Ustawa o biegłych rewidentach o nie zawiera definicji wieku emerytalnego. Zasadą jest, że pojęcie to należy rozumieć na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.) według powszechnego wieku emerytalnego.
W systemie emerytalnym wyróżniane są: tzw. normalny wiek emerytalny, w której to kategorii mieści się powszechny wiek emerytalny oraz obniżony wiek emerytalny dotyczący szczególnych grup pracowników (np. górników), a także tzw. wcześniejszy wiek emerytalny, który wyróżnia się w związku z sytuacją, w której ubezpieczonemu przysługuje uprawnienie do przejścia na emeryturę pomimo nieosiągnięcia normalnego wieku emerytalnego ze względu na spełnienie innych przesłanek (np. odpowiednia długość okresu składkowego i nieskładkowego, odpowiedni staż ubezpieczeniowy).
Osoby, które osiągnęły obniżony bądź wcześniejszy wiek emerytalny można zaliczyć do osób, o których mowa w art. 19 ustawy o biegłych rewidentach.

Wynagrodzenie

Czy do mianownika ilorazu wskaźnika limitu wynagrodzenia, o którym mowa w art.4 rozporządzenia bierzemy pod uwagę wszystkie przychody z czynności rewizji finansowej czy wyłącznie przychody z badania ustawowego?

Wyliczając wskaźnik limitu wynagrodzenia, o którym mowa w art. 4 rozporządzenia w liczniku ustalamy przychody firmy audytorskiej uzyskane ze świadczenia na rzecz danej JZP dozwolonych usług innych niż badanie sprawozdań finansowych, których świadczenie jest wymagane zgodnie z przepisami ustawodawstwa unijnego lub krajowego. Do wyliczenia mianownika bierzemy wyłącznie przychody z tytułu badania ustawowego sprawozdania finansowego.

Wskaźnik jest wyliczany, gdy biegły rewident lub firma audytorska świadczą te usługi przez okres co najmniej trzech kolejnych lat obrotowych.

Czy w przypadku firmy audytorskiej należącej do sieci do wyliczenia wskaźnika limitu wynagrodzenia, o którym mowa w art.4 rozporządzenia uwzględniamy przychody z usług nie zakazanych oraz przychody z badania ustawowego świadczone na rzecz danej JZP przez tą sieć?

Nie. Art. 4 rozporządzenia wprowadza limit wynagrodzenia jedynie w stosunku do firmy audytorskiej badającej daną JZP. Wskaźnika limitu wynagrodzeń nie określa się w stosunku do danej JZP na poziomie sieci.

Usługi zabronione

Czy w związku z zakazem usług, o którym mowa w art.136 ustawy oraz art.5 rozporządzenia możliwe jest prowadzenie przez firmę audytorską działań promocyjnych wśród obecnych i przyszłych klientów JZP polegających na zapraszaniu ich na bezpłatne spotkania, na których przekazywane są informacje na temat nowych regulacji branżowych, zasad sprawozdawczości finansowej, wymogów w zakresie cen transferowych etc.?

Tak. Zakaz określony w art.5 rozporządzenia oraz art.136 ustawy dotyczy wyłącznie braku możliwości świadczenia określonych usług na rzecz JZP. Spotkania o charakterze promocyjnym nie znajdują się w katalogu tych przepisów.

Przeprowadzamy badanie sprawozdania finansowego nJZP, które jest jednostką kontrolowaną przez JZP badaną przez inną firmę audytorską. Zgodnie z art.5 rozporządzenia oraz art.136 ustawy firma audytorska badająca JZP nie może świadczyć usług zakazanych na rzecz badanej jednostki, jej jednostki dominującej oraz jednostek przez nią kontrolowanych. Czy zakaz ten dotyczy również naszej firmy audytorskiej?

Nie. Art.5 rozporządzenia oraz art.136 ustawy określa wyłącznie zakaz świadczenia określonych usług przez firmę audytorską oraz członków sieci, do której ona należy na rzecz badanej przez nią JZP, jej jednostki dominującej oraz jednostek przez nią kontrolowanych. Przepis nie rozszerza stosowania tego zakazu na inne firmy audytorskie badające nJZP wchodzące w skład grupy kapitałowej.

Czy usługi świadczone w oparciu o MSUA 3402 spełniają kryteria art.136 ust.7 pkt 7?

Tak. Art.136 ust.2 pkt 7 zezwala na świadczenie usług atestacyjnych w zakresie zarządzania ryzykiem. Usługa atestacyjna oparta na MSUA 3402 polega na dostarczeniu przez biegłego rewidenta zapewnienia, że system kontroli wewnętrznej wdrożony przez zewnętrzną jednostkę usługową (centrum rozliczeń księgowych, platforma do rozliczeń transakcji bezgotówkowych etc.) został wdrożony zgodnie z jego opisem przedstawionym przez tę jednostkę. Zapewnienie to często uzupełniane jest również o ocenę skuteczności systemu kontroli wewnętrznej tej jednostki.

Wynikiem usługi opartej o MSUA 3402 jest sprawozdanie biegłego rewidenta. Użytkownik takiego sprawozdania uzyskuje wiedzę czy outsourcing kluczowych procesów nie wiąże się z nadmiernym lub niekontrolowanym ryzykiem strategicznym albo operacyjnym. Wynik takiej usługi stanowi zatem narzędzie do zarządzania ryzykiem.

Czy w odniesieniu do danej firmy audytorskiej w przypadku gdy bada ona JZP z siedzibą w Polsce zakaz usług określony w art. 136 dotyczy również wszystkich jednostek przez nią kontrolowanych a także jej jednostki dominującej?

Nie. Zgodnie z art.5 rozporządzenia 537/2014 firma audytorska ani żaden z członków sieci, do której ona należy nie może świadczyć usług zakazanych na rzecz badanej jednostki, jej jednostki dominującej oraz jednostek przez nią kontrolowanych jedynie w ramach Unii Europejskiej.

Czy w odniesieniu do danej firmy audytorskiej w przypadku gdy bada ona JZP z siedzibą w Polsce zakaz usług określony w art. 136 obejmuje również jednostkę dominującą oraz jednostki przez nią kontrolowanych, jeśli są to nJZP?

Tak. Zgodnie z art.5 rozporządzenia 537/2014 firma audytorska ani żaden z członków sieci, do której ona należy nie może świadczyć usług zakazanych na rzecz badanej jednostki, jej jednostki dominującej oraz jednostek przez nią kontrolowanych jedynie w ramach Unii Europejskiej. Przepis nie wyłącza z tego zakazu nJZP.

Czy w odniesieniu do danej firmy audytorskiej w przypadku gdy bada ona JZP z siedzibą w Polsce zakaz usług określony w art. 136 należy stosować do wszystkich jednostek przez nią kontrolowanych a także jej jednostki dominującej bez względu na miejsce ich siedziby na terenie UE?

Nie. Jeżeli jednostka dominująca lub jednostka kontrolowana mają siedzibę w innym kraju niż badana JZP to firma audytorska oraz żaden z członków sieci, do której należy nie może świadczyć usług zakazanych, określonych przez kraj członkowski UE, w którym te jednostki mają siedzibę.

Wyjątkiem jest sytuacja, w której JZP mająca siedzibę w jednym kraju UE posiada również oddziały w innych krajach UE. W takim przypadku do oddziałów powinien być stosowany zakaz określony dla tej JZP.

Jednym z rodzajów działalności firmy audytorskiej jest organizacja i przeprowadzanie szkoleń zawodowych. Szkolenia takie przygotowywane są z myślą o ogólnym rozwoju zawodowym jego uczestników. Na szkolenia takie zgłaszają się zarówno osoby delegowane przez swoich pracodawców jak i osoby samodzielnie planujące swój rozwój zawodowy. Wśród uczestników tych szkoleń pojawiają się również osoby zatrudniane przez JZP, które są badane lub mogą być badane przez tą firmę audytorską.

Czy pracownicy JZP badanych przez tą firmę audytorską mogą uczestniczyć w takich szkoleniach?


Tak. Rozporządzenie w art. 5 ust. 1 wyraźnie zabrania świadczenia określonych usług „na rzecz badanej jednostki”. Opisane w pytaniu szkolenia nie są przygotowywane na rzecz pracowników badanej JZP ani też na rzecz samej JZP i nie są dostosowane do potrzeb konkretnej jednostki, a więc nie można mówić w takim przypadku o „usłudze świadczonej na rzecz badanej JZP”. Dotyczy to wszystkich form szkoleń, np. szkoleń stacjonarnych, on-line, e-learning. Podobna konkluzja byłaby również właściwa dla innych wydarzeń organizowanych przez firmę audytorską, które nie są przygotowywane z myślą o konkretnej jednostce i mają na celu zaprezentowanie jakiegoś tematu/zagadnienia. Przykładami takich wydarzeń są konferencje tematyczne i spotkania branżowe, których uczestnikami są przedstawiciele badanych jednostek, w tym JZP.

Ważne jest, aby zarówno firmy audytorskie jak i komitety audytu wdrożyły system, który pozwoli im monitorować proces. Zgodnie z ustawą, komitety audytu JZP powinny opracować politykę świadczenia przez firmę audytorską, podmioty powiązane z tą firmą oraz członków jej sieci usług niebędących badaniem. Wskazane jest, aby polityka ta przewidywała uczestniczenie pracowników/członków organów JZP w szkoleniach o charakterze otwartym i innych tego typu wydarzeniach organizowanych przez firmę audytorską. Polityka i procedury firmy audytorskiej powinny zapewniać, że wszelkie szkolenia lub organizowane wydarzenia o charakterze otwartym nie są dostosowane do potrzeb konkretnego klienta.

Niezabronione jest występowanie pracowników firmy audytorskiej jako ekspertów w wydarzeniach organizowanych przez niepowiązane podmioty/instytucje, w których uczestniczą przedstawiciele badanych przez nią JZP.

Czy ustawodawca w art.136 ust.2 pkt 2 zezwolił na świadczenie różnego rodzaju usług due dilligence w zakresie kondycji ekonomiczno-finansowej?


Nie. Ustawa nie zezwala na świadczenie wszystkich rodzajów usług due dilligence w zakresie kondycji ekonomiczno-finansowej, ale tylko takich, które zdefiniowane są w przepisie, tj. usług wykonywanych w związku z prospektem emisyjnym badanej jednostki, przeprowadzanych zgodnie z krajowym standardem usług pokrewnych i polegających na przeprowadzaniu uzgodnionych procedur. Tylko usługa spełniająca wszystkie kryteria określone w ustawie nie jest zabroniona.
Usługi due dilligence niespełniające tych kryteriów są zabronione.

[NOWE] Czy zapis „ani jednostek przez nią kontrolowanych” zawarty w  art. 5 ust. 1 rozporządzenia dotyczy wszystkich jednostek kontrolowanych (bezpośrednio lub pośrednio) przez jednostkę dominującą najwyższego szczebla w grupie kapitałowej, do której należy JZP?

Nie. Usługi zabronione, o których mowa w art. 5 ust. 1 rozporządzenia, nie mogą być świadczone na rzecz:

  1. badanej JZP,
  2. jednostki dominującej wobec badanej JZP oraz
  3. jednostek kontrolowanych (bezpośrednio lub pośrednio) przez badaną JZP.

Jednostki wymienione w pkt. 2 i 3 powyżej są jednostkami z siedzibą w Unii Europejskiej.

Przepisy ogólne

Czy Spółki notowane na rynku NewConnect są JZP?


Nie, spółki notowane na rynku NewConnect nie są JZP.

Rozporządzenie Nr 537/2014 nie wprowadza własnej definicji JZP. Aktem prawnym zawierającym definicję JZP jest ustawa o biegłych rewidentach. Zgodnie z art. 2 pkt 9 lit. a) ustawy przez jednostki zainteresowania publicznego rozumie się emitentów papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym państwa Unii Europejskiej, mających siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, których sprawozdania finansowe objęte są obowiązkiem badania ustawowego.

Rynek NewConnect, prowadzony przez Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie S.A., jest alternatywnym systemem obrotu. Zgodnie z art. 3 pkt 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi przez alternatywny system obrotu rozumie się organizowany przez firmę inwestycyjną lub podmiot prowadzący rynek regulowany, poza rynkiem regulowanym, wielostronny system kojarzący oferty kupna i sprzedaży instrumentów finansowych w taki sposób, że do zawarcia transakcji dochodzi w ramach tego systemu, zgodnie z określonymi zasadami. W myśl przepisów ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, alternatywny system obrotu nie jest uznawany za rynek regulowany (zdefiniowany w art. 14 ust. 1).

Należy dodać, że stan prawny w tym zakresie nie uległ zmianie w porównaniu do poprzedniej ustawy o biegłych rewidentach.

Czy współpraca w zakresie podwykonawstwa oznacza, że firmy audytorskie tworzą sieć?

Sam fakt współpracy firm audytorskich na zasadzie podwykonawstwa nie przesądza o tym, że pomiędzy tymi firmami istnieje sieć w rozumieniu ustawowej jej definicji. Firmy audytorskie współpracujące w modelu podwykonawstwa mogą ale nie muszą tworzyć sieci.
Wskazane w art. 48 ust. 2 ustawy podwykonawstwo dotyczy zasad współpracy pomiędzy dwiema firmami audytorskimi w zakresie wykonania w imieniu i na rzecz zlecającej firmy audytorskiej niektórych czynności badania. Podwykonawca jest obowiązany przestrzegać polityk i procedur przeprowadzania badań ustawowych ustanowionych przez firmę audytorską zlecającą wykonanie niektórych czynności badania.
Sieć została zdefiniowana jako struktura:

a) której celem jest współpraca i do której należy biegły rewident lub firma audytorska oraz
b) której celem jest podział zysków lub kosztów lub która funkcjonuje w ramach wspólnych powiązań właścicielskich, lub która posiada wspólny system kontroli lub wspólne zarządzanie, lub która posiada wspólną politykę i procedury kontroli jakości, lub która posiada wspólną strategię gospodarczą, lub która korzysta ze wspólnego oznaczenia lub znaczącej części zasobów.

W przypadku podwykonawstwa spełniony jest pierwszy warunek. Z uwagi na konstrukcję przepisu, aby mówić o sieci musi być jednocześnie spełniony, któryś z warunków wymienionych w lit. b) (chociażby jeden). Zatem każdorazowo powinny zostać przeanalizowane wskazane w definicji sieci kryteria, aby upewnić się, czy istnieją relacje wskazujące na istnienie sieci.

Czy podwykonawstwo oznacza automatycznie "powiązanie", o którym mowa w art. 2 pkt 15 ustawy?


Z definicji podmiotu powiązanego z firmą audytorską zawartej w art. 2 ust. 1 pkt 15 ustawy wynika, że może ona objąć swoim zakresem relacje podwykonawstwa zachodzącą pomiędzy dwiema firmami audytorskimi, jednak nie zawsze to nastąpi. Z treści przepisu wynika wprost, że aby uznać podmiot (w tym firmę audytorską) za powiązany z firmą audytorską, musi wystąpić przynajmniej jeden z trzech elementów wymienionych w definicji, czyli wspólne powiązania właścicielskie, system kontroli lub zarządzanie.

Sama relacja podwykonawstwa (niezależnie czy podwykonawca podpisuje sprawozdanie z wykonania czynności rewizji finansowej czy też nie) nie sprawia więc, że podwykonawca stanie się automatycznie podmiotem powiązanym z firmą audytorską powierzającą mu wykonanie np. niektórych czynności badania. Istnienie takiej relacji będzie zależało od postanowień umowy zawartej pomiędzy firmą audytorską a podwykonawcą.

Przypominamy, że powiązania z firmami audytorskimi należy zgłaszać na formularzu aktualizacji danych firmy w rubryce: „Informacja o podmiotach powiązanych z firmą audytorską lub wskazanie miejsca, w którym informacje te są publicznie dostępne”.

Formularz aktualizacji danych firmy znajduje się w zakładce „Formularze dla firm”.

Firma audytorska ma obowiązek pisemnego zgłaszania KRBR zmiany danych podlegających wpisowi na listę w terminie 30 dni od dnia ich zaistnienia.

Obowiązki biegłych rewidentów i firm audytorskich wynikające z ustawy i rozporządzenia UE nr 537/2014

Obszar (artykuł nowej ustawy)
Rejestr biegłych rewidentów (17, 268)

Termin dostosowania
21.11.2017

Istotna zmiana?
Nie

Komentarz
Informacje zawarte obecnie w rejestrze biegłych rewidentów wyczerpują zakres określony przez obecną ustawę i KRBR nie zauważa potrzeby dokonywania uzupełnień.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Biegły rewident senior (19)

Termin dostosowania
21.06.2017

Istotna zmiana?
Tak

Komentarz
Wyłącznie biegli rewidenci, którzy osiągnęli wiek emerytalny i zostali skreśleni z rejestru na swój wniosek mogą posługiwać się tytułem biegłego rewidenta seniora.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Kontrola firm audytorskich (36-42)

Termin dostosowania
21.06.2017

Istotna zmiana?
Tak

Komentarz
Kontrole w zakresie badań ustawowych JZP przeprowadzać będzie wyłącznie KNA, a w zakresie pozostałych czynności – KKN, przy jednoczesnej zmianie przepisów w zakresie minimalnej częstotliwości kontroli, tj.:
- kontrole ze strony KNA co najmniej raz na 3 lata (badania ustawowe dużych JZP) lub 6 lat (badania ustawowe pozostałych JZP),
- kontrole ze strony KKN: co najmniej raz na 6 lat (pozostałe badania); i jednocześnie brak minimalnej częstotliwości kontroli dla pozostałych czynności świadczonych przez firmy audytorskie.
Wszystkie kontrole będą przeprowadzane na podstawie analizy ryzyka dokonywanej przez – odpowiednio – KNA lub KKN.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Formy prowadzenia działalności (46)

Termin dostosowania
21.10.2017

Istotna zmiana?
Nie

Komentarz
Zmiana dotyczy spółdzielczego związku rewizyjnego.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Przedmiot działalności (47)

Termin dostosowania
21.10.2017

Istotna zmiana?
Nie

Komentarz
Przedmiot działalności został rozszerzony o doradztwo w zakresie organizacji i funkcjonowania przedsiębiorstw oraz usługi pokrewne.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Odpowiedzialność oraz podwykonawstwo (48, 49)

Termin dostosowania
21.06.2017

Istotna zmiana?
Tak

Komentarz
Firma audytorska nie może przyjąć od innej firmy audytorskiej zlecenia przeprowadzenia całego badania, a jedynie „niektórych czynności badania”.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
System wewnętrznej kontroli jakości (50, 64-66)

Termin dostosowania
21.10.2017

Istotna zmiana?
Tak

Komentarz
Wymogi dotyczące organizacji firmy audytorskiej oparte są na MSKJ 1.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Zakres raportowania do KNA i PIBR (51-52)

Termin dostosowania
Począwszy od informacji za 2018 r.

Istotna zmiana?
Tak

Komentarz
Podział adresatów sprawozdań na: KNA (głównie w zakresie czynności rewizji finansowej w JZP) oraz PIBR (głównie w zakresie czynności rewizji finansowej w nJZP), przy jednoczesnym uszczegółowieniu informacji w stosunku do dotychczas przekazywanych.
Ostateczny termin przekazywania ww. sprawozdań to koniec lutego roku następującego po roku, którego dotyczą przekazywane informacje.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Ubezpieczenie OC firm audytorskich (53)

Termin dostosowania
21.06.2017

Istotna zmiana?
Nie

Komentarz
Nowa firma audytorska powinna ubezpieczyć się najpóźniej do dnia poprzedzającego wykonywanie czynności rewizji finansowej.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Odpowiedzialność odszkodowawcza (54)

Termin dostosowania
21.06.2017

Istotna zmiana?
Nie

Komentarz
Bez zmian.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Opłata z tytułu nadzoru (55-56)

Termin dostosowania
Począwszy od opłat za 2018 r.

Istotna zmiana?
Tak

Komentarz
Podział adresatów opłat na: budżet państwa (od czynności rewizji finansowej w JZP) oraz PIBR (od czynności rewizji finansowej w nJZP), przy jednoczesnym zróżnicowaniu stawek opłat.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Lista firm audytorskich (57, 268)

Termin dostosowania
21.11.2017

Istotna zmiana?
Nie

Komentarz
Uzupełnienia danych nie są znaczące. KRBR udostępniła e-formularz, za pomocą którego można uzupełnić dane (po zalogowaniu się na konto firmy audytorskiej).
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Skreślenie z listy oraz obowiązki temu towarzyszące (61)

Termin dostosowania
21.06.2017

Istotna zmiana?
Tak

Komentarz
Wraz z wnioskiem o skreślenie firma audytorska przekazuje do PIBR akta badań za okres 5 ostatnich lat i dokumentację systemu wewnętrznej kontroli jakości.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Dokumentacje, w tym okresy ich przechowywania (67)

Termin dostosowania
21.06.2017

Istotna zmiana?
Nie

Komentarz
Bez zmian, okres przechowywania 5 lat.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Niezależność i sceptycyzm zawodowy (69, 71-75 - wraz z art. 6 rozporządzenia UE nr 537)

Termin dostosowania
21.06.2017

Istotna zmiana?
Tak

Komentarz
Kryteria oceny niezależności dla osób powiązanych zostały bardzo uszczegółowione. Sam zakres usług świadczonych dla badanej nJZP nie uległ znaczącej zmianie.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Próg przychodów firm audytorskich (70 - wraz z art. 4 rozporządzenia UE nr 537)

Termin dostosowania
21.06.2017
(17.06.2016 – w przypadku obowiązków wynikających z rozporządzenia)

Istotna zmiana?
Tak

Komentarz
Obowiązują dwa różne limity – dla JZP (limit wynika z rozporządzenia UE nr 537) oraz dla nJZP (limit wynika z ustawy). W przypadku nJZP oznacza to brak zmiany w stosunku do sytuacji sprzed wejścia w życie obecnej ustawy. W przypadku JZP przychody uzyskane od pojedynczego klienta z usług niebędących badaniem (z wyłączeniem usług zastrzeżonych prawem dla biegłego rewidenta) nie mogą przekraczać 70% średniego wynagrodzenia za badanie ustawowe w okresie ostatnich 3 lat.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Zatrudnienie u klienta badania (76)

Termin dostosowania
21.06.2017

Istotna zmiana?
Nie

Komentarz
Zakaz rozszerzono również na nJZP. Jednocześnie zakaz obejmuje szerszy niż dotychczas krąg osób powiązanych (np. pracowników firmy audytorskiej). Przy wyliczaniu zakazu należy uwzględnić okres karencji (inny dla JZP i nJZP).
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Informowanie o udzieleniu/przyjęciu korzyści majątkowej albo obietnicy jej udzielenia (77)

Termin dostosowania
21.06.2017

Istotna zmiana?
Nie

Komentarz
Bez zmian.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Tajemnica zawodowa (78)

Termin dostosowania
21.06.2017

Istotna zmiana?
Nie

Komentarz
Bez zmian.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Przekazywanie dokumentacji z badania do kraju trzeciego (79)

Termin dostosowania
21.06.2017

Istotna zmiana?
Nie

Komentarz
W dalszym ciągu przekazanie może odbyć się wyłącznie za pośrednictwem KNA.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Wynagrodzenia z badania (80 - wraz z art. 4 rozporządzenia UE nr 537)

Termin dostosowania
21.06.2017

Istotna zmiana?
Nie

Komentarz
Bez zmian.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Odpowiedzialność za badanie skonsolidowanego sprawozdania grupy kapitałowej i przekazywanie dokumentacji roboczej (81)

Termin dostosowania
21.06.2017

Istotna zmiana?
Tak

Komentarz
Uszczegółowienie zadań audytora grupy.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Zastąpienie firmy audytorskiej i związany z tym dostęp do dokumentacji roboczej (82)

Termin dostosowania
21.06.2017

Istotna zmiana?
Nie

Komentarz
Brak znaczących zmian (konieczność „udostępnienia” zastąpiono obowiązkiem „zapewnienia dostępu”).
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Sprawozdanie z badania (83-87 - wraz z art. 284 ustawy oraz art. 10 rozporządzenia UE nr 537)

Termin dostosowania
21.06.2017,
ale stosuje się do badań sprawozdań finansowych sporządzonych za lata obrotowe rozpoczynające się po dniu 16.06.2016

Istotna zmiana?
Tak

Komentarz
Opinia wraz z raportem zostają zastąpione sprawozdaniem z badania.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Sprawozdanie dodatkowe dla komitetu audytu (131 - wraz z art. 11 rozporządzenia UE nr 537)

Termin dostosowania
21.06.2017
(17.06.2016 – w przypadku obowiązków wynikających z rozporządzenia)

Istotna zmiana?
Tak

Komentarz
Nowe sprawozdanie – dotyczy wyłącznie współpracy z klientami będącymi JZP.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Polityka kontroli jakości dla badań JZP (132)

Termin dostosowania
21.10.2017

Istotna zmiana?
Nie

Komentarz
Wcześniej istniejący obowiązek przeniesiono z zasad wewnętrznej kontroli jakości na poziom ustawy. Dotyczy wyłącznie współpracy z klientami będącymi JZP.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Rotacja firm audytorskich i biegłych rewidentów (134, 284 - wraz z art. 17 oraz art. 41 rozporządzenia UE nr 537)

Termin dostosowania
21.06.2017
(17.06.2016 – w przypadku obowiązków wynikających z rozporządzenia)

Istotna zmiana?
Tak

Komentarz
Maksymalny okres współpracy z firmą audytorską w zakresie badania JZP określono na 5 lat. Okres karencji określono na 4 lata, ale jedynie w odniesieniu do sytuacji, w której firma audytorska współpracowała w zakresie badania przez maksymalny dopuszczalny okres. Stosuje się do badań sprawozdań finansowych sporządzonych za lata obrotowe rozpoczynające się po dniu 31.12.2017. W zakresie przerwy w świadczeniu usług badania stosuje się do okresów karencji rozpoczętych w dniu 17.06.2016 lub później.
Art. 41 zezwala na możliwość dłuższej współpracy w zakresie badania w okresie przejściowym. Dla nJZP nie wprowadzono rotacji.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Usługi zabronione (136-137, 285 - wraz z art. 285 ustawy oraz art. 5 rozporządzenia UE nr 537)

Termin dostosowania
21.06.2017

Istotna zmiana?
Tak

Komentarz
Wprowadzono listę usług zabronionych – dotyczy wyłącznie współpracy z klientami będącymi JZP. Stosuje się do badań ustawowych sprawozdań finansowych JZP sporządzonych za lata obrotowe rozpoczynające się po dniu 31.12.2017. Usługi zabronione można świadczyć jeszcze do końca 2017 r., ale pod warunkiem, że wynikają z umowy zawartej przed dniem wejścia w życie ustawy.
Świadczenie części (np. due dilligence) spośród usług zabronionych możliwe jest jedynie w zakresie niezwiązanym z polityką podatkową badanej jednostki, po przeprowadzeniu przez komitet audytu oceny zagrożeń i zabezpieczeń niezależności.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Przekazywanie do KNA m.in. informacji uzyskanych podczas przeprowadzania badania, które mogą spowodować wydanie opinii z zastrzeżeniem, opinii negatywnej bądź też odmowę wydania opinii (138 – wraz z art. 12 rozporządzenia UE nr 537)

Termin dostosowania
21.06.2017
(17.06.2016 – w przypadku obowiązków wynikających z rozporządzenia)

Istotna zmiana?
Tak

Komentarz
Nowy obowiązek (dla jednostek innych niż z sektora finansowego) – dotyczy wyłącznie współpracy z klientami będącymi JZP.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Odpowiedzialność firm audytorskich (182)

Termin dostosowania
21.06.2017

Istotna zmiana?
Tak

Komentarz
Wprowadzono szczegółowy katalog. W przypadkach naruszeń, gdzie ustawa daje dłuższe vacatio legis na dostosowanie (np. niewdrożenie polityk, o których mowa w art. 64 ustawy) – termin ulega odpowiednio wydłużeniu (do czasu wskazanego przez ustawodawcę na dostosowanie w danym przypadku).
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Instytucja sygnalisty (195 do 199)

Termin dostosowania
21.06.2017

Istotna zmiana?
Tak

Komentarz
Ustanowienie m.in. procedur przez firmy audytorskie, umożliwiających zgłaszanie przez ich pracowników potencjalnych lub faktycznych naruszeń przepisów ustawy lub rozporządzenia UE nr 537/2014.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Zmiany szczegółowe związane ze zmianami innych ustaw (poza ustawą o rachunkowości) (224, 233, 238, 240, 241)

Termin dostosowania
21.06.2017

Istotna zmiana?
Tak

Komentarz
Wykaz zmian w innych ustawach w związku z nową ustawą o biegłych rewidentach.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Zmiany w ustawie o rachunkowości (221, 284)

Termin dostosowania
21.06.2017

Istotna zmiana?
Tak

Komentarz
M.in. wprowadzenie co najmniej 2-letniego okresu umowy na badanie, a także obowiązek informowania o rozwiązaniu umowy o badanie KRBR w przypadku wszystkich badań i KNF w przypadku badań JZP. Stosuje się do badań sprawozdań finansowych sporządzonych za lata obrotowe rozpoczynające się po dniu 16.06.2016.
Obszar (artykuł nowej ustawy)
Sprawozdanie z przejrzystości (art. 13 rozporządzenia UE nr 537)

Termin dostosowania
17.06.2016

Istotna zmiana?
Tak

Komentarz
Rozszerzenie trybu przekazywania oraz zakresu sprawozdania (w porównaniu do przepisów art. 88 poprzednio obowiązującej ustawy).

Zapisz się na newsletter

Jeżeli chcesz otrzymywać wiadomości o bieżącej działalności PIBR, przejdź do strony z zapisami.

Masz pytania dotyczące strony?
zadzwoń
728 871 871
napisz
strona@pibr.org.pl